ក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរបុរាណ ជំនឿសាសនា ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់បែបព្រាហ្មណ៍ និងពុទ្ធនិយម ត្រូវផ្សាភ្ជាប់គ្នាយ៉ាងស្អិតរមួត មិនអាចស្រាយឲ្យដាច់ពីគ្នាបានជាដាច់ខាត។ ការផ្សាភ្ជាប់គ្នារវាងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា ឬក៏រវាងមនុស្ស និងជំនឿក្រោមរូបភាពគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងជំនឿបែបជីវចលនិយម គឺជារឿងធម្មតាក្នុងប្រព័ន្ធគំនិតខ្មែរ។
ជាក់ស្តែង កាលពីឆ្នាំ ២០០១ អាជ្ញាធរខ្មែរ និងក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវជប៉ុននៃមហាវិទ្យាល័យសូភីយ៉ា បានរកឃើញបន្ទាប់ពីអភិរក្សដ្ឋានអង្គរទៅប្រាសាទបន្ទាយក្តីនូវចម្លាក់បុរាណចំនួន ២៧៤ដុំ ដែលក្នុងនោះមានបង្គោលមួយ ដែលអ្នកស្រុកហៅថា “ព្រះពាន់” គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ដ៏ក្រៃលែង។
ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការធ្វើកំណាយ ដើម្បីយកបុរាណវត្ថុចេញពីកំណប់ សូមរំឭកថា ចម្លាក់ ឬបំណែកនៃព្រះពុទ្ធបដិមាបុរាណទាំងនោះ ត្រូវបានកប់ក្នុងបរិវេណនៃប្រាសាទបន្ទាយក្តី ដែលជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន។ ព្រឹត្តិការណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏រន្ធត់នេះត្រូវបានកើតឡើងក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ ដែលមានការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធជំនឿសាសនា ពីលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា មហាយានទៅជាព្រហ្មញ្ញសាសនាវិញ។ គឺដោយសារមូលហេតុដូច្នេះឯង ទើបព្រះពុទ្ធរូបទាំងនោះ ជាទីគោរពសក្ការៈនាសម័យបាយ័ន ត្រូវគេវាយបំបែក ហើយយកទៅកប់ក្នុងរណ្តៅមួយយ៉ាងជ្រៅ។
យើងគួរកត់សម្គាល់ថា បង្គោលព្រះពាន់ខាងលើនេះ មានកំពស់ ១ម៉ែត្រ និងទទឹង ០ម៉ែត្រ ៥០ ហើយចំនួនព្រះពុទ្ធអង្គដែលស្ថិតក្នុងកាយវិកាសម្មាធិ មានទៅដល់ ១០០៨អង្គ ពោលគឺ ព្រះដែលឆ្លាក់មាន ២១ជួរ ទាំងបួនជ្រុង ហើយក្នុងជួរៗមួយមានព្រះចំនួន ២១អង្គ។
រូបភាព ១-៣ : ព្រះព័ន្ធនៅហ្លួងប្រាបាង (Cf. Robequain, 1929), នៅអភិរក្សដ្ឋានសៀមរាប (ម.ត ១៩៩៣) និង នៅសារមន្ទីរហ្គីមេ
បង្គោលចម្លាក់ពិសិដ្ឋនេះ មានសារសំខាន់ដូចគ្នាទៅនិងបង្គោលនាសម័យមុនរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ គឺបង្ហាញនូវសក្តានុពល និងមហិទ្ធិឫទ្ធិដ៏មហាអស្ថារ្យរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ ដែលជាតម្រូវការរបស់ពុទ្ធសាសនិក។ តែអ្វីដែលយើងចង់លើកនៅទីនេះ គឺភាពស្រដៀងគ្នាទៅនិងបង្គោលព្រះវិស្ណុទាំង ៩០០ព្រះអង្គ នៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលផ្តិតជាប់ក្នុងអារម្មណ៍របស់យើង។
ចូរយើងទាំងអស់គ្នាត្រូវរកមូលហេតុ ព្រោះថា ប្រភេទបង្គោលចម្លាក់បែបពុទ្ធនិយមបែបនេះពុំធ្លាប់ជួបប្រទះក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរមុនរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ឡើយ។ ការបង្កើតចម្លាក់បែបនេះ តាមលំនាំនៃចម្លាក់ព្រះវិស្ណុ មានចំនួន ៩០០អង្គ ដោយអ្នកមនោគមន៍វិទ្យាសាសនារបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលជាព្រះភិក្ខុសង្ឃមានបំណងមិនចង់ឲ្យមានការវិវាទ ឬរំលើងផ្នែកជំនឿសាសនា។
ពោលគឺ ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ប្រាថ្នាចង់ឲ្យមានសាមគ្គីភាព ឯកភាព និងភាពសុខសាន្តរវាងព្រាហ្មណ៍សាសនិក និងពុទ្ធសាសនិក ដោយទ្រង់ឈ្វេងយល់ថា កាលបើមានជម្លោះសាសនា ពិតជាមានការបែកបាក់ បែកខ្ញែកគ្នា ហើយសង្គមជាតិនិងទទួលនូវអសន្តិសុខ ហើយនឹងមានវិនាសកម្មពុំខាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ឧត្តមគតិនៃសាសនាធំទាំងពីរខាងលើនេះ ដែលជាផ្នែកមួយនៃខឿនវប្បធម៌ ក៏តែងតែមានកំណើតជាមួយមនុស្សខ្មែរ និងសង្គមជាតិជានិច្ច។
តាមពិតទៅ ភាពស្រដៀងគ្នាផ្នែកបដិមាកម្ម ទាមទារឲ្យយើងចោទជាសំណួរថា តើមានមូលហេតុអ្វីខ្លះដែលបណ្តាលឲ្យមានការលេចធ្លោប្រភេទចម្លាក់បែបនេះឡើង ក្នុងសម័យវប្បធម៌បាយ័ន ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនទាល់តែសោះ?
ដើម្បីឆ្លើយតបនិងសំណួរនេះ យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា ការឆ្លាក់ចំនួនព្រះពុទ្ធទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ គឺជាការបង្កើតថ្មីមួយ នាសម័យវប្បធម៌បាយ័ន ដោយត្រាប់តាមរូបមន្តព្រះវិស្ណុ ៩០០អង្គ នាស.វទី១០ និងទី១១នៃគ.ស។ ទង្វើនេះ តាមពិតទៅមិនមែនជារឿងចម្លែកអ្វីទេ ព្រោះវាផ្សាភ្ជាប់ជាមួយទស្សនៈវិទ្យារួមរបស់លទ្ធិសាសនាទាំងពីរ ហើយម្យ៉ាងទៀត ចិត្តសាស្ត្រស្តីពីផ្នត់គំនិតរបស់សាសនិកក៏មិនឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នាដែរ។
និយាយដល់ត្រង់នេះ គេអាចលើកឧទាហរណ៍ដ៏សំខាន់ ជាគំរូមួយទៀតបង្ហាញនូវទេពកោសល្យខ្ពស់របស់វិចិត្រករខ្មែរ គឹការជំនួសព្រះឥសូរ ដោយចម្លាក់ព្រះពុទ្ធអង្គនៅតាមមូលនិធិសាសនាទូទាំងប្រទេស ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។
ជាសេចក្តីសន្និដ្ឋាន គឺក្នុងក្របខណ្ឌនៃការផ្លាស់ប្តូរមនោគមន៍វិទ្យាពីព្រហ្មញ្ញសាសនាទៅជាព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ដែលនវានុវត្តនេះត្រូវបានអនុវត្តឡើង ដើម្បីនាំមកនូវ ឯកភាព សុខសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ ក្រោយពីសង្គ្រាមខ្មែរ ចាម ដែលទើបតែបានកន្លងផុតទៅ៕ (ម.ត្រាណេ)